Deze Eleousa-icoon is verwant aan de Kyivse Korsunskaja-icoon (tiende/twaalfde eeuw) en kwam in 1809 in het bezit van mevrouw Iuliania Ionivna Kasperova, die een landgoed in Kasperovo in de oblast Cherson bewoonde. De icoon bevond zich toen al ruim twee eeuwen in dit Zuid-Oekraïense dorp en was afkomstig uit Transsylvanië (Centraal- Roemenië).
Mevrouw Kasperova bad dagelijks bij de icoon en beleefde opmerkelijke dingen. Zo zou het gezicht van de Moeder Gods opeens helderder en lichter van kleur zijn geworden en ook genazen buurtbewoners spontaan bij aanraking van de icoon. Algauw werd de erkend als wonderdoend en trok de lokale kerk waar ze in 1844 een plek gekregen had veel pelgrims. Vanaf 1854 werd de Kasperovskaja-icoon ook jaarlijks in een processie door steden in de oblast Odessa gedragen, tot ze in 1918 een meer permanente plek kreeg in de Transfiguratiekathedraal van Odessa.
Orthodoxe inwoners van Odessa en Mykolaiv aan de Zwarte Zee geloven dat de Theotokos van Kasperov hen heeft bijgestaan tijdens de invasie van de Brits-Frans-Turkse alliantie op de Krim. Ze hadden de icoon in 1854 uit het dorpskerkje van Kasperovo naar Odessa gehaald, toen ook Odessa bestookt werd door de Britten. Uit dankbaarheid bouwden de inwoners van Mykolaiv een aan haar gewijde kathedraal, die omstreeks 1917 voltooid werd.
Zoals bekend, verloor het Russische rijk de Krimoorlog (1853-56) en verwierp het latere atheïstische Sovjetbewind (1922-1991) de religieuze identiteit die halverwege de negentiende eeuw nog gekoesterd werd. De Transfiguratiekathedraal van Odessa werd opgeblazen (1936), maar in de onafhankelijke republiek Oekraïne (1991-heden) herbouwd en weer in gebruik genomen (2010). De icoon van de Theotokos van Kasperov, die in 1936 in allerijl in de naburige Hemelvaartkathedraal was ondergebracht, keerde terug naar de Oekraïens-orthodoxe Transfiguratie-kathedraal.
Een dag na de Russische invasie in Oekraïne (24 februari 2022) werd de Kasperovskaja-icoon vanuit de kathedraal in processie door de straten van Odessa gedragen. Ruim een jaar later, dd. 23/24 juli 2023, werd de herbouwde Transfiguratie-kathedraal getroffen door een nachtelijke Russische raketaanval. Het altaar werd geraakt, maar de Kasperovskaja icoon praktisch ongeschonden onder het puin vandaan gehaald. Ze werd spontaan door omstanders vereerd buiten de zwaar beschadigde kathedraal.
Is het een wonder dat de icoon onbeschadigd was gebleven? Voor de parochianen van de kerk waarschijnlijk wel. Zouden de exceptionele devotie van de Oekraïners voor de Theotokos van Kasperov, de wekelijkse vrijdagse liturgieviering ter ere van haar (sinds 1854) en de processies met de Kasperovskaja-icoon vlak na de invasie in 2022 haar behoed hebben voor destructie? Haar liefdevolle aanwezigheid is in ieder geval troostrijk.
De tekst hierboven is een excerpt uit het artikel “Theotokos-iconen uit Oekraïne on the move”, Eikonikon. Tijdschrift over iconen, no. 160, September 2023, jrg. 37, pp. 3-6.